Abdullah Dede, Alper Tunga Sagusu ve Edebiyat

Abdullah Dede, Kaşgarlı Mahmut’un eserinde savlar (atasözleri) ve sagular (ağıtlar) sözlü edebiyat geleneğinin gücünü en güzel anlatan belgeler olduğunu belirterek, "bağlamayı ilk icat eden de Alp Er Tunga’dır." dedi.

Alp Er Tunga bilinen en eski Türk Başbuğu olduğunu yazan Dede," MÖ 625 yılında vefat etmiştir. Son yıllarda yapılan araştırmalar onun efsanevi (hayali) biri değil, çok önemli tarihi şahsiyetlerden biri ve Saka Türklerinin dünyanın en büyük devleti olmasını sağlayan komutanı olduğunu göstermektedir. Belki Özbekistan’da tespit edilen alanda mezarı yakında açılacak ve bazı yazılı metinlere ulaşılacak, tarihimizle ilgili bambaşka ufuklar açılacaktır inşallah." dedi.

Yazısında, "Alp Er Tunga’nın Yuğ töreninde ne çok sagu söylenmiştir kim bilir. Ne çok gözyaşı akıtılmıştır…" ifadelerine yer veren Abdullah Dede; 1071-1074 yılları arasında yani Alp Er Tunga’nın ölümünden tahminen 1700 yıl sonra Kaşgarlı Mahmut’un kaleme aldığı Dîvânı Lugâti't-Türk adlı eserde yer alan 4+3=7 heceli dörtlükler o yıllarda Türk coğrafyasından derlenmiş ve bu sayede sözlü dönem Türk edebiyatının bu ölümsüz mısraları günümüze ulaşmıştır. Divanı Lügat’it Türk, yazılışından 1910’lu yıllara gelinceye kadar varlığı şöyle böyle bilinen bir hazinedir ve Ziya Gökalp’ın ısrarı, Talat Paşa’nın himmeti, Kilisli Rıfat’ın emeğiyle üç ciltlik tıpkıbasımı yapılır." dedi.

Abdullah Dede yazısını şöyle devam ettiriyor:

Rivayet edilir ki bağlamayı ilk icat eden de Alp Er Tunga’dır. Ve şu ifade ile anlatılır bu icat: Kurumuş bağırsağı ağaçtan kola sarıp ses çıkarmaya çalışırken oradan geçen biri türkü söylemektedir. Sesi çok yanık ve etkileyicidir. Daha sonra aynı adam geri dönerken yine türkü söylemektedir ve o ses gitmiştir…  Abdullah Dede'nin yazısının tamamı için lütfen BURAYI tıklayın.

ALP ER TUNGA SAGUSU

Alp Er Tunga öldi mü

İsiz ajun kaldı mu

Ödlek öçin aldı mu

Emdi yürek yırtılur

Ulşıp eren börleyü

Yırtıp yaka urlayu

Sıkrıp üni yurlayu

Sıgtap közi örtülür

Begler atun argurup

Kadgu anı turgurup

Mengzi yüzi sargarup

Körküm angar törtülür

Günümüz Türkçesiyle:

Alp Er Tuna öldü mü?

Kötü dünya kaldı mı?

Felek (böylece) öcünü aldı mı?

Şimdi yürek(ler onun ölümünün acısı ile) yırtılır

Erler kurt gibi uludular

Bağrışıp yakalarını yırttılar

Islıklaşmış sesle ağıt yaktılar

Göz yaşlarla örtülür

Beyler atlarını yorarak geldiler

Kaygı onları durdurdu

Benizleri yüzleri sarardı (ki)

(Sanki) onlara safran sürülmüştür (sanırsınız)